Masaż klasyczny

Masaż klasyczny należy do najstarszych zabiegów terapeutycznych, był stosowany już w starożytności. Wywodzi się z Indii i Chin, gdzie stanowił naturalną metodę leczniczą.

W starożytnej Grecji masowano sportowców biorących udział w igrzyskach olimpijskich w celu natłuszczenia ciała oliwką przed zawodami sportowymi.

W XVI wieku francuski lekarz Ambroże Pare przeprowadził badania nad fizjologią masażu i zapisał obserwacje w swojej pracy naukowej, w której ogłosił masaż za oficjalną metodę leczenia. Następnym lekarzem, interesującym się masażem i naturalnymi metodami leczenia, był Fridrich Hoffman (1600- 1672). Na podstawie własnych badań i obserwacji opracował on program stosowania masażu w licznych przypadkach chorobowych.

Do rozwoju masażu leczniczego w XIX wieku najbardziej przyczynił się szwedzki lekarz Per Henrik Ling ( 1776- 1 839), współautor tzw. szwedzkiej gimnastyki, w zakres której wchodził masaż leczniczy.

Prawdziwą szkołę masażu klasycznego powołał do życia holenderski lekarz Johan Mezger (1839- 1909). Na podstawie własnych badań określił on zasady masażu, a także wskazania i rzeciwwskazania do jego wykonywania.

Duży udział w rozpowszechnianiu masażu miał polski lekarz Izydor Zabłudowski (1851 - 1906), kierownik Zakładu Masażu Leczniczego w Berlinie. Dzięki jego publikacjom naukowym masaż był traktowany na równi z innymi działami wiedzy medycznej.

Współczesny masaż to już nie tylko leczenie, profilaktyka i sport. Masaż ma również działanie o charakterze relaksacyjnym, kosmetyczno-higienicznym, terapii manualnej i wielu innych, które ogólnie można określić jako pracę z ciałem. Pojawienie się w kulturze zachodniej metod dalekowschodnich sprawiało, że masaż coraz częściej postrzegany jest również jako dzaiłanie harmonizujące ciało, umysł i ducha.

Obecnie możemy wyróżnić ponad 60 metod pracy z ciałem.

• Ze względu na środowisko, w jakim wykonywany jest masaż możemy wyróżnić masaże suche oraz masaż w środowisku wodnym lub błotnym.
• Ze względu na przeznaczenie (efekt), wyróżniamy masaż kosmetyczny, masaż sportowy, masaż leczniczy, masaż relaksacyjny oraz masaż w medycynie estetycznej.
• Inne kryterium dzieli masaże na ręczne i przyrządowe.

Masaż klasyczny zaliczamy do grupy masaży suchych o działaniu leczniczym, wykonywanych ręcznie.

Masaż klasyczny charakteryzuje się jako metodę leczenia fizykalnego zewnętrznych i wewnętrznych objawów chorobowych, a w wielu przypadkach przyczyn chorobowych. Masaż wywiera pośredni i bezpośredni wpływ na organizm. Składa się z wielu chwytów, ruchów i opracowań (głaskanie, rozcierania, ugniatania, oklepywania, wibracje, roztrząsania, wałkowania), których celem jest nie tylko leczenie, ale także zapobieganie wielu chorobom.

Szybki rozwój fizjologii i neurofizjologii przyczynił się do stworzenia nowych metod masażu, takich jak masaż segmentarny, limfatyczny, łącznotkankowy i okostnowy.

Coraz częściej wzbogaca się masaż klasyczny o elementy masażu segmentarnego, masażu tkanki łącznej i okostnej, terapii manualnej, akupresury czy gimnastyki leczniczej, w celu dostosowania działań masażysty do potrzeb pacjenta.

Mechanizm działania masażu

Mechanizm działania masażu można go podzielić na działanie lokalne (miejscowe) oraz na działanie centralne (ogólne).

Działanie lokalne masażu.

Działanie lokalne masażu polega na mechanicznym przepływie krwi w naczyniach krwionośnych oraz chłonki w naczyniach chłonnych.

Masażysta stosując różne techniki w czasie masażu wywołuje tarcie, podczas którego wytwarza się ciepło. Wpływa ono na rozszerzenie naczyń krwionośnych, zwiększa przepływ krwi przez mięśnie przyspieszając dostarczanie substancji odżywczych i równocześnie wydalanie produktów przemiany materii.

Działanie centralne masażu

Działanie centralne masażu polega na pobudzeniu układu nerwowego, który za pomocą odruchów i czynności koordynacyjnych kory mózgowej jest w stanie wpłynąć na wszystkie narządy i układy naszego organizmu.

Wpływ masażu klasycznego na organizm człowieka

Masaż klasyczny ma wpływ na różne tkanki i układy, np.  tkankę skórną i mięśniową, stawy i aparat więzadłowy, układy krwionośny i chłonny, nerwowy, oddechowy, pokarmowy, wydalniczy, na przemianę materii.

Wpływ masażu klasycznego na skórę

Skóra stanowi zewnętrzną powłokę ciała, odbiera różne bodźce jak: ciepło, zimno, ból, dotyk.

Podczas masażu usuwane są ze skóry w postaci łusek obumarłe komórki naskórka, co poprawia oddychanie skórne. Masaż poprawia czynność wydalniczą gruczołów łojowych i potowych. Pod wpływem masażu naczynia skórne rozszerzają się, przez co poprawia się odżywianie skóry oraz znajdujących się w niej gruczołów. Masaż przyspiesza obieg krwi i chłonki w naczyniach skórnych, dzięki czemu z jednej strony następuje bardziej aktywne dostarczanie tkankom i organom masowanego odcinka substancji odżywczych, a z drugiej - szybsze wydalanie produktów przemiany materii.

Wpływ masażu klasycznego na mięśnie

Mięśnie stanowią czynną część układu ruchowego. Czynność mięśni jest regulowana przez centralny układ nerwowy. Mięśnie poruszają nasze ciało. Najważniejszą właściwością mięśni jest ich zdolność do skurczów. W mięśniach znajdują się liczne naczynia krwionośne dostarczające krew nasyconą tlenem i substancjami odżywczymi.

Pod wpływem masażu tkanka mięśniowa jest lepiej zaopatrywana w tlen i substancje odżywcze oraz następuje szybsze wydalanie produktów przemiany materii.

Masaż zwiększa zdolność mięśni do pracy. Po 5-minutowym masażu zdolność do pracy zmęczonego mięśnia wzrasta 3-5-krotnie. Masaż pobudza włókna mięśniowe do skurczu i podnosi ich napięcie, co zapobiega zanikom mięśniowym.

Wpływ masażu na mięśnie szkieletowe zależy od efektu jaki chcemy uzyskać, a ten narzuca nam odpowiedni dobór chwytów i sposób przeprowadzenia zabiegu. Możemy wyróżnić co najmniej cztery podstawowe rodzaje działania, których celem będzie poprawa stanu zdrowia.

1. Działanie pobudzające (zwiększające napięcia mięśni)
2. Działanie rozluźniające (obniżają napięcie mięśni)
3. Działanie odżywcze
4. Działanie zwiększające masę mięśniową

Działanie pobudzające (zwiększające napięcia mięśni)

Z obniżonym napięciem mięśniowym mamy do czynienia w trzech przypadkach:

1. Z nieczynności (po długotrwałych okresach unieruchomienia lub w schorzeniach wymagających przebywania w łóżku)
2. W chorobach neurologicznych (częściowe uszkodzenia nerwów obwodowych lub uszkodzenia przednich rogów rdzenia kręgowego)
3. Przy zaburzeniach odżywczych

Do działania pobudzającego kwalifikuje się stany obniżonego napięcia mięśniowego z nieczynności i drobne uszkodzenia nerwów obwodowych z zachowaniem ich funkcji.

Działanie rozluźniające (obniżają napięcie mięśni)

Zdecydowana większość pacjentów będzie wymagała postępowania dającego efekt obniżenia napięcia mięśni. Ponieważ każdy proces zapalny toczący się w obrębie tkanek miękkich wywoła odruchowe podwyższenie napięcia mięśni w tym rejonie.

Wpływ masażu na stawy i aparat więzadłowy

Pod wpływem masażu zwiększa się elastyczność i wytrzymałość aparatu więzadłowego, a zarazem stopień ruchomości stawu. Masaż stawu polepsza jego ukrwienie, przez co następuje szybsza wymiana produktów rozpadu na substancje odżywcze. Pod wpływem masażu zdolność stawów i aparatu więzadłowego do pracy szybko wzrasta.

Wpływ masażu na układ krążenia

Komórki całego organizmu otrzymują substancje odżywcze i tlen za pośrednictwem krwi. Krew odprowadza z komórek i tkanek produkty przemiany materii, które są wydalane z organizmu przez płuca i nerki. Za pomocą krwi odbywa się hormonalna regulacja działalności poszczególnych organów.

Masaż pobudza układy krwionośny i limfatyczny do pracy.

Masaż ułatwia odpływ krwi żylnej, zmniejsza opór krwi w tętnicach, przez co ułatwia pracę serca. Pod wpływem masażu naczynia krwionośne rozszerzają się i wzrasta szybkość obiegu krwi.

Wpływ masażu klasycznego na układ nerwowy

Układ nerwowy reguluje wszystkie czynności organizmu człowieka. Główną jego cechą jest zdolność odbierania bodźców, przewodzenia ich w postaci bodźców nerwowych dośrodkowych i przekazywanie z centralnego układu nerwowego do wszystkich organów.

Masaż jako bodziec mechaniczny przede wszystkim działa na obwodowy układ nerwowy, a także na centralny układ nerwowy za pośrednictwem włókien czuciowych obwodowych. Oddziałując na centralny układ nerwowy powoduje wysyłanie bodźców do mięśni, gruczołów wydzielania wewnętrznego oraz do poszczególnych narządów ustroju. Masaż wpływa na układ nerwowy uspokajająco lub pobudzająco; głaskanie, delikatne rozcieranie, słaba wibracja działają uspokajająco, natomiast ugniatanie, oklepywanie, silna wibracja - pobudzająco.

Tkanka łączna

Tkana łączna dzielimy na:

• Tkanka łączna właściwa wiotka
• Tkanka łączna właściwa zbita
• Tkanka chrzęstna
• Tkanka kostna
• Tkanka tłuszczowa
• Tkanka siateczkowa

Tkanka łączna właściwa wiotka

Tkanka łączna właściwa wiotka wchodzi w skład wszystkich narządów, łączy je i pokrywa tworząc torebki, a towarzysząc naczyniom krwionośnym i nerwom, stanowi ich osłonki. Doprowadza ona naczynia krwionośne do narządów. Masaż ma wpływ nie tylko na samą tkankę łączną ale ma też pośredni wpływ na odżywienie innych tkanek.

Masaż ma nie tylko wpływ lokalnym (miejscowym) na tkankę właściwą wiotką ale ma też wpływ ogólny poprzez układ krążenia, ponieważ tak tkanka jest obficie unaczyniona.

Wpływ bezpośredni na tkankę łączną właściwą wiotką polega na jej uelastycznieniu, a tym samym zwiększeniu przepuszczalności. Poprzez poprawę ukrwienia i odżywienia tej tkanki wpływamy na poprawę jej funkcji życiowych.

Tkanka łączna właściwa zbita

Masaż prowadzi do uelastycznienia tej tkanki, a poprzez poprawę procesów odżywczych zapobiega zmianom zwyrodnieniowym i zagęszczeniu jej struktur przez włóknik w procesie regeneracji. Pod wpływem masażu zwiększa się wytrzymałość tkanki łącznej. Masażem można usunąć obrzmienia i wciągnięcia w jej obrębie. Poprzez poprawę gospodarki koloidowej zmniejszeniu ulegają rozstępy.

Tkanka chrzęstna

Masaż ma na celu zapobieganie procesom zwyrodnieniowym, poprawę procesów odżywczych i utrzymanie odpowiedniej elastyczności.

Tkanka kostna

Poprzez odżywienie tkanki kostnej masaż ma na celu utrzymanie równowagi pomiędzy związkami organicznymi i nieorganicznymi, jak również przyspieszenie procesu kostninowania w przypadku złamań. Masaż również pozwala na usuwanie zmian w tkance kostnej (osteofity)

Tkanka tłuszczowa

Masaż prowadzi do rozdrobnienia i usunięcia z komórek tłuszczowych tłuszczu, a poprzez poprawę przemiany materii do jego szybkiego spalenia pod warunkiem, że pacjent zastosuje odpowiednią dietę niskokaloryczną

Tkanka siateczkowa

Tkanka siateczkowa jest zbudowana z komórek gwiaździstych. Tkanka siateczkowa tworzy bazę dla narządów chłonnych.

Masaż, poprzez odżywienie tej tkanki, prowadzi do wzmocnienia procesów wytwórczych składników morfotycznych krwi, jak również zwiększa odporność organizmu.

Wpływ masażu klasycznego na pozostałe układy

Masaż przyspiesza cyrkulację krwi w naczyniach krwionośnych, a tym samym zwiększa ilość krwi dostarczonej do płuc, gdzie następuje wymiana gazowa. Pod wpływem masażu polepsza się działanie układu oddechowego, wzrasta ilość krwi bogatej w tlen, tak potrzebnej tkankom i narządom.

Masaż pośrednio wpływa na układ pokarmowy polepszając jego ukrwienie, co w znacznym stopniu poprawia trawienie i przyswajanie substancji odżywczych, a także przyspiesza wydalanie z przewodu pokarmowego produktów nie strawionych.

Pod wpływem masażu zwiększa się ilość krwi przepływającej przez nerki, przez co poprawia się czynność filtracyjna nerek i wydalane są substancje przemiany materii w postaci moczu.

Masaż powoduje przyspieszenie procesów biochemicznych zachodzących w naszym organizmie.

Techniki masażu klasycznego

W masażu klasycznym stosujemy następujące techniki:

Taka kolejność technik gwarantuje spełnienie dwóch zasad: zasady stopniowego zwiększania siły bodźca oraz zasada warstwowości, czyli przechodzenia od bodźców działających powierzchownie do bodźców działających głębiej.

Źródło:
1. T. Kasperczyk, L. Magiera, D. Mucha, R. Walaszek: „Masaż z elementami rehabilitacji”
2. A. Zborowski: Masaż klasyczny wydanie IV